Moğolistan’ın yüz ölçümü Türkiye’nin iki buçuk katı olmasına rağmen kullanım alanı çok azdır.

Moğolistan’ın yüz ölçümü 1.564.000 km² iken Moğolistan’ın içinde bulunan Gobi çölünün yüz ölçümü 1.295.000 km² dir. Bu da Moğolistan da bulunan yaşam alanını kısıtlamaktadır.

Moğolistan’da nüfusun çoğunluğu nerede yaşamaktadır?

Moğolistan da yaşayan yaklaşık 3,3 milyon insan vardır ve yüz ölçümüne göre dünyanın en seyrek nüfuslu ülkeleri arasında yer almaktadır. Ülkenin yarıdan fazlası çöl olmasından dolayı bu nüfusun neredeyse yarısı, ülkenin başkenti olan Ulanbatur da yaşamaktadır.

Dünyanın en soğuk yerleri arasında bulunan Moğolistan’da Kış aylarında sıcaklık -50 dereceye kadar inmektedir.

Moğolistan, aşırı karasal iklime sahiptir. Kışları, soğuk ve uzun sürerken, yazları sıcak olmasına rağmen kısa sürmektedir. Kış, Kasım’dan Nisan ayı sonlarına, bahar ise Mayıs’tan Haziran’a kadar sürer. Mayıs ayında ortalama sıcaklık 6°C dir. Bu dönemde, genellikle bulutsuz ve açık gökyüzü ile rüzgârlı ve kuru hava hakimdir.

Bir adresi bulmak bu kadar zor olamaz.

Uçsuz bucaksız bozkır alanlarına ev sahipliği yapan Moğolistan’da adres tarifi ise şöyle oluyor; şu iki dağı görüyor musunuz? O iki dağın arasından geçtikten sonra sağınızda bir nehir göreceksiniz o nehri takip edin karşınıza koyun sürüleri çıkacak o sürüleri geçtikten sonra istediğiniz yere varacaksınız.

Moğolistan’da yaşayan insanların çoğu Budist’tir.

Moğolistan’da din olarak ülkenin yarısı Budizm’e inanmaktadır. Geri kalanlar ise Moğol Şamanizm’i ve Hristiyanlığa inanılmaktadır. Müslüman kesimin çoğunluğunu ise Kazak Müslümanları oluşturmaktadır. Bunun oranı ise sadece %3’tür.

Moğolistan’da halkın çoğu uçsuz bucaksız bozkırın ortasında derin bir sessizliğin içinde geleneksel çadırlarda yaşamaktadır.

Moğolistan nüfusunun %39’u geleneksel yaşam tarzı olan ve kanvastan yapılan  “GER” dedikleri çadırlarda göçebe olarak yaşamaktadır.  Ger, Orta Asya bozkırlarında birkaç değişik türde göçebe grup tarafından konut olarak kullanılan deri ya da keçe ile kaplanmış taşınabilir, yuvarlak bir çadırdır.

Moğolistan’da bina yapılabilmeniz için kış ayının bitmesini beklemek zorundasınız…

Kış ayının çok uzun sürmesinden dolayı Moğolistan’da bina yapmak oldukça zordur. Bir bina için sadece 4 ayınız vardır.

Moğolistan’da uzun kışlar tarım için uygun şartları sağlamamakta ve insanların tek geçim kaynağı hayvancılıktır.

Moğolistan oldukça az ekilebilir arazi içerir, çünkü alanı büyük ölçüde çimenli bozkırlarla kaplıdır, kuzeyde ve batıda dağlarla, güneyde de Gobi Çölünü içermektedir. Yüksek rakım, sıcaklıktaki aşırı dalgalanma, uzun kışlar ve düşük yağış, tarımsal gelişme için sınırlı potansiyel sağlar.

 Bozkırın o soğuk yüzünde ektiğiniz bir ürünün büyümesi için sadece 100 gününüz var.

Ekmiş olduğunuz bir ürünün büyüme mevsimi 100 günü geçmemektedir. Çünkü mevsim şartları size sadece bu kadar gün sunmaktadır.

Atlar, Moğolistan halkı için hala vazgeçilmezler arasındadır. Atların hem etinden hem de sütünden faydalanmaya devam etmektedirler.

Moğolistan’da göçebe ailelerin, 200 kadar ata sahip olması hayatın normali ve bu coğrafyada kırsal alanda yetişen çocuklar daha 3-5 yaşlarındayken ata binmeyi öğreniyorlar. Kırsal alanda doğayla ve hayvanlarla iç içe bir yaşam süren aileler, sığır, deve, keçi ve koyun da besliyorlar. Fakat at, Moğolistan’ın en önemli simgelerinden biri.

Orta Asya insanın neden bu kadar sağlıklı olduğunu hiç düşündünüz mü?

Kımız, Orta Asya’nın en çok bilinen ve sıkça tüketilen milli içeceğidir. Kısrak sütünden elde edilir ve kısrak sütünün mayalanmasıyla oluşur. Kımızın faydaları saymakla bitmez. Kımız; bağırsaklardaki yüksek asitleri dengeler ve bağırsaklarda oluşan mikroorganizmaları en sağlıklı hale getirir. Asırlardan beri tüketilen kımızın, protein bakımından da yüksek olması, tercih edilme nedenleri arasında yer alır. Sindirimi kolaylaştırdığı için Eski Türkler’den günümüze kadar değerini korumuştur. Ayrıca akciğer kanseri oranın azaltır ve solunum yolu rahatsızlıklarında tüketildiğinde, daha rahat nefes almanızı sağlar.

Moğolistan’da insanlar özel misafirlerine ahırda beslemiş oldukları atı ikram etmektedirler.

Orta Asya’da normal zamanların dışında özellikle baharın gelişiyle birlikte at kesme geleneği, bu işin en doruk noktasını oluşturuyor. İlkbahar mevsiminde atlar kesilip etkinlikler düzenleniyor. Baharın gelişine atlar kurban ediliyor. Bu atlar kendileri için ve misafirlerine ikram etmek üzere özel olarak yetiştiriliyor.

At etinin diğer etlerden daha çok enerji ve kalori sağladığı gerçeği at etini yiyenler tarafından ortaya konuluyor. Özellikle sert kışlara maruz kalan insanlar için at etinin bünyeyi sıcak tuttuğu belirtiliyor.

Bozkırda bir çocuğun yetişkin olabilmesi için öncelikle bir atı ustaca kullanabilmesi gerekmektedir. Eğer atı tutup ustaca kullanabiliyorsa, o çocuk yetişkin oluyor.

Huvs gölünde buzların arasında donup kalmış gemiler sıcak günlerin gelmesini bekliyorlar.

Huvs gölü yılın dört ayı dışında tamamen donuyor, Hatgal’daki limanda gölün tüm gemileri, buzların arasında, sıcak günlerin gelmesini bekliyor. Buzların erimesi temmuzda ancak bitmiş oluyor.

Dünya üzerindeki 7 farklı kıtada birbirinden farklı iklimler ve hayatlar yaşanıyor. Libya’da insanlar aşırı sıcakla boğuşurken, Moğolistan’da soğuktan donma noktasına geliyor. Biz, her ne kadar mevsimler son yıllarda değişse de dört mevsimin yaşandığı ender ülkelerden birisiyiz. Güneşi de görüyoruz, karı da yağmuru da… Gerçekten de şanslıyız. Bir düşünsenize sürekli soğuk ya da çoğu zaman karlı olan bir ülkede yaşadığınızı.

Yıl boyunca buzlarla kaplı olan bu bölgelerde, hava sıcaklığı nadiren sıfırın üzerine çıkıyor.

İşte, dünyanın belli bölgeleri yılın büyük bölümünde ya çok soğuk ya da tamamen karla kaplı. Özellikle kuzey ve güney kutup bölgelerine yaklaştıkça soğuk hava etkisini gösteriyor. Kutup bölgeleri dünyanın en soğuk yerleri olarak bilinse de denize uzak olan iç kesimlerde de sert iklim koşulları kendisini gösteriyor. Yıl boyunca buzlarla kaplı olan bu bölgelerde, hava sıcaklığı nadiren sıfırın üzerine çıkıyor

Mezar kazabilmek için toprağa ateş tutularak buzlar eritiliyor ve ancak bu şekilde toprak kazılabiliyor.

Moğolistan’da kışlar çok soğuk geçiyor, Ocak ayında sıcaklıklar -45 ° C’ye kadar düşebiliyor ve Ulanbatur rekorunu dünyanın en soğuk başkenti olarak tutuyor. Hatta Ulanbatur’da mezar kazmak için toprak ateşle eritiliyor. Moğolistan’ın başkenti Ulanbatur’da 1,3 milyon kişi yaşıyor. Yüzyıllara dayanan tarihiyle bu yerleşim yerinde Ocak ayı ortalaması -45°C oluyor.

Ulanbatur o denli soğuk bir şehir ki cenaze öncesinde mezar kazabilmek için toprağa ateş tutularak buzlar eritiliyor ve ancak bu şekilde toprak kazılabiliyor. Yardımsız kimsenin caddelerde yürüyemediğini düşünürseniz araba kullanmak araba çalıştırmak gibi şeyler kâbus gibi. Şehirde buzluk kullanmak isteyenler, terk edilmiş arabaların bagajlarını kullanıyor.

Ulanbatur’da sert iklim koşulları sebebiyle sebze ve meyve yetiştirmek bir hayli zor. Bu sebeple kentin mutfağını da et ağırlıklı yemekler oluşturuyor. Kurutulmuş et, sığır eti yiyorlar, mantıları meşhur ve Kımız içiyorlar.  Dışarı çıkmadan evvel önce, mutlaka yünlü ve kalın giysiler giyilmeli. Kaşmir çorapları, kazakları ve uzun iç çamaşırı, kışlık parkları, deri ve kürk botları.

Yollar kaygan olabilse de Moğolistan’da kışlık ulaşım çok azdır, çünkü az kar yağışı vardır.  Yağan kar daha sonra buz olmaktadır. Bir seferde 20 dakikadan fazla bir süre dışarıda yürümek soğuktan dolayı zor olabiliyor.

Orta Asya’nın soğuk bozkırlarındaki kıl çadırların birinde Yaşlı bir zat yaşarmış. Bir gün kapısını bir adam çalmış. Karnının çok aç olduğunu ve bir somun ekmek istediğini söylemiş. Yaşlı zat ekmek vermek yerine kapısını çalan bu adamı içeri almış ve hizmetçisine güzel mi güzel mükellef bir sofra hazırlatmış. Bu sofrayı gören adam şaşkınlık içerisinde sofraya oturmuş, karnını bir güzelce doyurmuş ve ekmek kırıntılarını toplamadan sofradan kalkmış.Yaşlı zat bunu görünce üzülmüş ve adama dönerek bak evlat sana bir tavsiye vereyim; ben bundan iki sene evvel önce evime bir dostumu çağırmıştım. Beraberce yemek yedikten sonra hizmetçim sofrayı toplayıp eliyle de bütün ekmek kırıntılarını avucuna alıp ağzına doğru götürmüştü. Bu hareketinden dolayı dostumun yanında çok utanmış ve hizmetçimi azarlamıştım. O gece bir rüya gördüm; gaipten bir ses bana kaybettin ey adam kibrinden dolayı kaybettin. O evin bereketini o hizmetçi sayesinde kazanıyordun şimdi git o hizmetçinin avcundaki ekmek kırıntılarına bak dedi. Gidip hizmetçimin avcuna baktım ve o ekmek kırıntılarının altına dönüşmüş olduğunu gördüm. Yataktan sıçrayarak uyandım ve hemen hizmetçimin ayaklarına kapanıp özür diledim. İşte o günden sonra bir daha asla ekmek kırıntılarını sofrada bırakmadım ve bunun sayesinde evimden bolluk bereket de hiç eksik olmadı. Adam mesajı almış ve sofradaki ekmek kırıntılarını toplamaya başlamıştı. Bizler de evimizde, malımızda, işimizde bereket istiyorsak ekmeğe gereken önemi, saygıyı göstermeliyiz ve ekmeklerimizi israf etmemeliyiz.

Ülkemiz 20 milyon tonluk üretim ile dünyada un üreten ilk on ülke arasında yer almaktadır. Günlük 123 milyon ekmek üretilmekte ve bunun ne yazık ki 6,14 milyonu her gün israf edilmektedir. Gelişmemiş ülkelerde bu oran oldukça azdır. Örneğin Moğolistan bulunmuş olduğu konum itibariyle ülkedeki un ihtiyacının sadece %20’sini karşılayabilmekte ve geri kalan %80’nini de dışa bağımlı olarak temin etmektedir. İklim şartlarının elverişsiz olduğu ve son zamanlarda ülkeler arasında yaşanan gerginlikler nedeniyle un ihtiyacını karşılayamaz hale gelen Moğolistan bu tahıl krizinden çıkmak istiyor. Bizler de ekmeğe gereken önemi göstermeli ve israf etmek yerine ihtiyaç sahipleri ile paylaşmalıyız. 

Hem ne güzel demiş atalarımız ekmeğini yalnız yiyen, yükünü yalnız çeker.